Plantage Kerklaan 61: PLANCIUS EN TAXI

Vooral groot staat het in 1915 bovenaan op de gevel geschilderd: N.V. Taxi Auto Maatschappij. Met in maatschappij heel smakeloos in hoofdletters de h, p en ij… In het fronton staat in kapitalen in een Egyptienne letter de naam Plancius. Met een puntje op de i. Erboven zit een davidster. Op het hoogste punt van de driehoek staat een lier. Wat heeft dat nou allemaal met taxi te maken?

Nou, niks. Het pand is in 1875 gebouwd voor de door Joodse diamantslijpers opgerichte zangvereniging Oefening Baart Kunst. Door goede leiding van componisten met naam presteert het koor op hoog niveau. En door de ontdekking van diamantvelden in Zuid Afrika is er genoeg geld voor dit gebouw.

Het ontwerp is van N. Vos en Jan Glaman. Die laatste is bekend van zijn fantasievolle, nooit uitgevoerde ontwerpen voor IJ-oever verbindingen. In de gevel zitten reliëfs met muziekinstrumenten. Ooit stond op de kroonlijst bovenaan de eerste verdieping het opschrift ‘Liedertafel Oefening Baart Kunst’. Het pand is vernoemd naar de 16e-eeuwse predikant en geograaf Petrus Plancius.
Al in 1888 wordt het interieur grondig onder handen genomen: de grote zaal wordt gerenoveerd en op het plafond komt een beschildering van een zinnebeeldige voorstelling van muziek- en toneelkunst. Net daarvoor is achter het pand een wintertuin met kleurrijke glas in lood ramen geplaatst.

Ook vinden in de zalen religieuze en politieke bijeenkomsten plaats. Op de Joodse hoogtijdagen doet het gebouw geregeld dienst als synagoge. Ook wijkt de diamanthandel uit naar de Plancius, vanwege verbouwing van hun lokalen in het Casino, op de hoek van de Amstelstraat en het Waterlooplein.

Rond 1900 is het populair voor socialistische bijeenkomsten. Er zijn 1 mei vieringen met sprekers zoals Domela Nieuwenhuizen. Veel SDAP-vergaderingen worden er gehouden, net zoals bijeenkomsten van de vakbond ANDB van Henri Polak en Jan van Zutphen.

Maar door de tijd heen loopt het rendement terug en moet het gebouw uiteindelijk op zoek naar een nieuwe eigenaar. In 1913 komt het in handen van de Taxi Auto Maatschappij van J.H. Pimentel. Het binnenwerk wordt gesloopt en er ontstaat een ruime garage. Kantoren en werkplaatsen, waaronder een rijtuigmakerij, bevinden zich op de eerste verdieping. Daar staan ook de luxe-wagens, die met een speciale lift omhoog worden gebracht. De brede ingangen, zoals wij die nu kennen, zijn uit die tijd.

Heel lang leeft de onderneming niet. Door de Eerste Wereldoorlog is er snel benzineschaarste en het taxibedrijf gaat failliet.
Tot in de jaren zeventig wordt de ruimte vooral gebruikt als opslagplek. Daarna is het de garage voor de verkeerspolitie, met erboven een fabriek in lingerie-confectie. Pas eind jaren negentig zijn de bovenverdiepingen omgebouwd tot appartementen. En de begane grond tot Verzetsmuseum.

Als je een volgende keer op weg naar Artis of museum hier langs loopt, kijk dan eens goed naar het woord Plancius. Het heeft een 'stiekem' 3-D effect.

> WEESPERBUURT / PLANTAGE

ELDERS IN DE STAD



Klik bij beschrijving op de link en wandel langs het beletterde verhaal.

historisch beeld en informatie: Stadsarchief Amsterdam; delpher.nl; jck.nl; Van Artis tot Zeeman - Ko van Geemert en Karel Warmenhoven
huidig beeld: WandWoorden
wijk: Weesperbuurt / Plantage