De Ruijterkade 99: DE LETTERS VAN HET KOPPE-HUISJE

Het Koppe-huisje gerenoveerd in 2022

Het Koppe-huisje net na de bouw in 1919, vastgelegd door Bernard Eilers

Sinds 2021 staat het weer aan de De Ruijterkade: het Koppe-huisje van architect Guillaume Frédéric la Croix. Net voor de uitbreiding van het Centraal Station aan de kadekant is het verplaatst naar een bedrijventerrein in de haven van Zaanstad. Daar is het volledig gerestaureerd, want aardig wat van het honderd jaar oude hout was aan vervanging toe. La Croix (1877-1923), één van de Amsterdamse School architecten uit het begin van de vorige eeuw, heeft de stad voorzien van meerdere karaktervolle panden. Hij ontwerpt niet alleen gebouwen, maar ook interieur en de belettering. Op de bouwtekening van het Koppe-huisje staat de naam uitgewerkt in strakke kapitale letters: J. G. Koppe’s, scheepsagentuur.

De bouwtekening van G.F. la Croix uit 1919

Met de letters secuur uitgewerkt

Plus de ruimtelijke versie, alles uit het archief van museum Het Schip

Door Bernard Eilers gefotografeerd uit een andere hoek

Op foto’s van Bernard Eilers uit 1919, gemaakt net na ingebruikname van het pand, zie je dat de letters conform de tekening zijn uitgevoerd. Ze zijn niet meer dan twee planken (40 cm) hoog en hebben een eigenwijze dik-dun verhouding. Ook zit hier en daar wel en niet een schreef. Als La Croix het lettertype in die dagen bij Lettergieterij Amsterdam had aangeboden, is WandWoorden bang dat men hem met een vriendelijk doch dringend verzoek naar de uitgang had verwezen.
Op het beeld staan ook door echte reclameschilders uitgevoerde borden. Daar zijn alle tekst netjes conform de grafische wetten geschilderd.

Strak geschilderde infoborden tussen de pilaren

Jan Koppe richt in 1909 deze scheepsagentuur op. Hij is een ervaren reder met belangen in meerdere rederijen en later dochterondernemingen. Aan de kade achter het station staan dan vijftien steigers in het IJ. Ze worden gebruikt door in totaal 39 beurtvaartdiensten. De bedrijvigheid van toen kun je je nu niet meer voorstellen. Net zoals bij Koppe staat bij elke steiger een bord met daarop de vertrektijden en de bestemmingen van de boten. Vervoersbiljetten voor enkele reizen zijn te koop bij de conducteur, voor retourtjes en couponboekjes moet je je melden in het kantoor.
Tijdens de Tweede Wereldoorlog hebben de rederijen het moeilijk. Koppe moet zelfs dertig schepen afstaan aan de bezetter.

Na die oorlog maakt het publiek niet veel gebruik meer van de bootdiensten, men reist vooral per autobus of trein. In de jaren zestig wordt het alsmaar stiller aan de kade. Koppe is dan al overgenomen door de NS, er wordt nog uitsluitend gevaren voor toeristen. Begin jaren zeventig neemt de Noordhollandsche Auto Car Onderneming (NACO) het pand en de dienst over. Dat is ook het moment dat de Koppe-belettering verdwijnt. In 2004 verhuist het leegstaande rijksmonumentje voor restauratie naar de haven in Zaanstad.

1919

2023

1919

2023

In het voorjaar van 2023 monteert eigenaar Stadsherstel de nieuwe eikenhouten letters op de witte vlakken van het Koppe-huisje. Ze worden krap op elkaar op de planken vastgezet, want ze zijn eenderde groter dan de originele letters. De komma achter de naam is weggelaten, zodat deze bold font versie nog net past. De letters zelf zijn niet conform de originelen. Bijvoorbeeld bij de A zit de dwarsbalk veel hoger en heeft de R een vreemde knik in het been. Tja, het staat er allemaal wel weer op, maar niet conform de plannen van La Croix...

Voor WandWoorden heeft GRRRFX als eerbetoon aan architect La Croix diens letters van het Koppe-huisje uitgewerkt en daar een zeefdruk (50 bij 70 cm) van gemaakt. Deze is gedrukt in de kleuren die La Croix gebruikte voor zijn glas in lood raam in de Vredeskerk in Bergen aan Zee. Delen van de letters staan in de oorspronkelijke maten. De oplage is de laatste (maar ook de eerste) twee cijfers van het bouwjaar: 19 stuks. De zeefdruk kost 42,- euro inclusief verzendkosten. Heb je interesse in een exemplaar? Stuur een mail naar dit adres (edds@xs4all.nl) met daarin je contactgegevens.

Hieronder de resterende twee van de vier foto’s die het Nederlands Fotomuseum in Rotterdam enthousiast voor het project aanleverde. Drie van de glasnegatieven van Bernard Eilers waren nog niet gedigitaliseerd. Museum Het Schip leverde digitale bestanden van de originele bouwtekening. Hartelijke dank voor jullie hulp!

Met de blik richting het oosten

Met zicht op het westen en andere aanlegplaatsen

Kijk voor informatie over de (oosterse) vorm van het Koppe-huisje op de site van Stadsherstel en de vereniging Vrienden van de Amsterdamse Binnenstad.
Over La Croix lees je alles in het overzichtelijke boek van Radboud van Beekum: G.F. la Croix, Amsterdamse School architect, 1877 - 1923.


> NIEUWMARKT

ELDERS IN DE STAD



Klik bij beschrijving op de link en wandel langs het beletterde verhaal.

historisch beeld en informatie: Stadsarchief Amsterdam; Museum Het Schip; Nederlands Fotomuseum | Rotterdam
huidig beeld: grrrfx
wijk: Centrum, Nieuwmarkt / Lastage