Zaanstraat, hoek Polanenstraat: BADDEREN VOOR IEDEREEN
In het begin van de vorige eeuw wordt er in Mokum fanatiek gebouwd voor 'den arbeider en zijn familie'. De Amsterdamse School-gebouwen in de Spaarndammerbuurt zijn daar een mooi voorbeeld van. Hygiëne komt dan ook meer in beeld, maar die is in deze nieuwe panden lang niet optimaal. Er is dan wel dat moderne ding genaamd kraanwater aangelegd, maar een bad of warm water is nog te luxe. Een goede reden voor de stad om daar een oplossing voor te vinden: het badhuis.
Uit de rijkere burgerij kwamen al eerder initiatieven voor volksbadhuizen, zoals aan het Jonas Daniël Meijerplein en het Karthuizerkerkhof. Het eerste badhuis van de gemeente werd in 1911 geopend aan de Funenkade*. Het badhuis aan de Zaanstraat en Polanenstraat is de tweede.
Het is gebouwd in de stijl van het rationalisme en is ontworpen door Publieke Werken. In die ‘club’ zijn dan aardig wat van de Amsterdamse School-architecten aan het werk. En in die stijl is het decoratieve typografische smeedwerk van het gevelopschrift ‘Gemeentebadhuis 1916’ uitgevoerd. Vergelijk het met de belettering van het Scheepvaarthuis van architect Jo van der Mey aan de Prins Hendrikkade. Maar dan wel stukken kleiner.
* Daar zit tegenwoordig Brouwerij Het IJ.
In een plaquette boven de deur aan de Zaanstraat staat in een koudere vorm ‘Volksbadhuis ingang vrouwen’. Aan de Polanenstraat staat op dezelfde manier de info voor de mannen. En boven de deur verderop is 'kinderbadhuis' in smeedwerk uitgevoerd. Dit deel is in 1919 gebouwd.
In 1956 worden nog 1,9 miljoen bezoeken gebracht aan badhuizen, in 1986 zijn het er nog maar 80.000. In dat jaar sluiten daarom alle badhuizen. Die aan de Zaanstraat wordt in 1988 een hammam, oftewel een oosters badhuis. Sinds 2016 is het een gemeentelijk monument en in 2021 is het verbouwd tot appartementen, met op de begane grond een fotostudio.
"Ook ik kwam hier eind jaren vijftig. Een keer per week op zaterdagochtend met de school naar het badhuis. 's Winters kwam je met nat haar naar buiten en dan bevroor meteen je haar. Als je er dan aan kwam brak het af..." Gerda Hartma
"Op vrijdag gingen we met school naar het badhuis toe. Jongens en meisjes gescheiden natuurlijk en er werd je ook uitgelegd hoe je zelf je rug kon afdrogen. Je kreeg een handdoek voor de bovenkant en een soort theedoekachtige doek voor de onderkant." Renée Leibbrand-Emous
"Vaak gedoucht, ik geloof voor 25 cent." Klaas Benjamin
"Mijn vader is hier bijna 40 jaar badmeester geweest." Marjan Busman-Langereis
> SPAARNDAMMERBUURT / ZEEHELDENBUURT
ELDERS IN DE STAD
Klik bij beschrijving op de link en wandel langs het beletterde verhaal.
beeld: GRRRFX
wijk: Centrum, Spaarndammerbuurt, West