De Ruijterkade 108: VINKE & OBELT
De Ruijterkade 108, 2023
Ontwerp lichtreclame voor op het dak van de De Ruijterkade 108, 1955
Sinds 1955 staat het op het dak, de neon display van Vinke & Co. De neon op de De Ruiterkade 108 doet het al jaren niet meer, het is nu vooral een zendmast. Het is een ontwerp van architect M. Duintjer in opdracht van de ondernemende familie Vinke. Zij runnen dan vanuit dit pand hun bedrijf, voor die tijd gebeurt dat vanuit een groots grachtenpand aan de Geldersekade. Al sinds 1811 is Vinke daar gevestigd, men verkoopt er vooral scheepsvictualiën. Een generatie later is het ook scheepsmakelaar, reder, scheepsmanager, agent voor buitenlandse firma's en verzekeraar.
Het Vinke-pand in de huidige vorm, 2023
Bouwtekening van de De Ruijterkade 108, 1906
De gevel ziet er nu modern uit, maar het pand is al aan het eind van de 19e eeuw gebouwd. De opdrachtgever is Theodorus van Heemstede Obelt, woont aan de Prins Hendrikkade en is zoon van een scheepsbouwer. In Londen behaalt hij het diploma in een nieuwe bedrijfstak: sanitary engineer. Voor zijn even later begonnen sanitair technisch bureau heeft hij ruimte nodig en bouwt daarvoor dit pand. De gevel heeft dan nog twee torens, met daartussen een balustrade waarop een tegeltableau met daarop zijn naam.
De Ruijterkade 108, rond 1920
Vanwege constante aan- en afvoer van materialen is het niet mogelijk om op de begane grond een etalage te maken. Het komt dus handig uit dat door vertrek van café West Indië om de hoek op no. 104 - 105, een bedrijfsruimte vrij komt. Theodorus exposeert er even later al zijn stijlvolle baden, warmwatervoorzieningen en sanitaire woninginrichting.
De Ruijterkade 105 en 104, met links om de hoek no. 106, tijdens een bezoek van Koningin Wilhelmina in 1920
De Ruijterkade 105 en 104, 2023
Maar van Heemstede Obelt onderneemt ook iets totaal anders: hij begint al in 1882 even verderop aan de kade op no. 150 een bad- en zweminrichting. Hij hoopt zo het zwemmen populair en toegankelijk te maken. En dan niet simpelweg met een poort met kassa en erachter wat touwtjes die het zwembad in het IJ aangeven. Nee, het wordt een uitgebreid complex, afschermt van de haven. Over het deel van het zwembad dat is gereserveerd voor dames is een ruime tentdoek gespannen. In de houten panden aan de kade kan koffie, thee en Van Houten's cacao worden genuttigd. Daar zijn ook douches, damp- en binnenbaden in porceleinen kuipen.
Vooraan de 'bad- en zweminrichting' aan de De Ruijterkade rond 1900, met rechts van de wijzende hand de nog steeds aanwezige brandweerkazerne. Rechts aflopend van het beeld, een deel van de Heilige Nicolaas basiliek aan de Prins Hendrikkade.
Ook worden er thema dagen georganiseerd, zoals gekostumeerde zwemwedstrijden. Zwemverenigingen huren het voor hun wedstrijden en er zijn hoge en lage springplanken. En een reclamebureau overtuigt bedrijven om met reclameborden rond het zwembad hun waar aan te prijzen.
Ondertusen groeit de sanitaire onderneming van Heemstede Obelt door: op het Rokin opent hij een monsterlokaal 'waar men op het gebied van badkuipen, closets, wastafels enz. het beste vindt'.
Maar de haven groeit ook, er is meer gebied nodig voor pontfuiken en een sleepbootsteiger. De gemeente wil het zwembad niet kwijt en zorgt voor een nieuwe plek aan de overkant van het IJ. Theodorus krijgt die aan de Galgenweg, omdat daar nog genoeg ruimte is en het water 'veel frisscher’. De gemeenteraad verandert in 1913 op zijn verzoek zelfs de straatnaam in Badhuisweg. Niet veel later opent Theodorus Heemstede Obelt er Badhuis Obelt.
Bad- en zweminrichting aan de Badhuisweg
Het is geen plek voor de gewone man, het publiek komt voornamelijk uit de rijkere wijken van de stad. De entreeprijs is hoger dan die van het gemeentelijke zwembad. Maar daar is dan wel de huur van een witte zwembroek met rode horizontale strepen bij inbegrepen. Fanatieke gebruiker van badhuis Obelt is bijvoorbeeld de artiesten-zwemclub waarvan Heintje Davids in die dagen de leiding heeft. Ook de Amsterdamsche Reddings Brigarde oefent hier, net zoals de in Noord gelegerde militairen. Andere zwemverenigingen zijn De Dolfijn, Het IJ en de H.D.Z: de Hollandsche Dames Zwemclub.
Vanuit het centrum is het zwembad alleen met het veerpond bereikbaar, daarnaast is de lokatie naast de Dortsche Petroleummaatschappij niet goed voor de kwaliteit van het water. Het badhuis is daardoor moeilijk te exploiteren. Na het overlijden van Theodorus in 1918, gaat het met de onderneming elk jaar slechter. In 1926 is het voorbij met Badhuis Obelt en verkoopt men het terrein aan de Bataafse Petroleum Maatschappij, dat later opgaat in Shell.
Van Heemstede Obelt's badinrichting en het sanitaire installatiebedrijf houden langer stand, pas in 1969 gaat het samen met elektrotechnisch installatiebedrijf Mijnssen verder onder de naam HOMIJ. Dat bedrijf bestaat nu nog steeds.
Wat WandWoorden toch allemaal te weten komt van de stad met het uitzoeken van een verlopen neon reclame op een dak!
> NIEUWMARKT
ELDERS IN DE STAD
Klik bij beschrijving op de link en wandel langs het beletterde verhaal.
historisch beeld en informatie: Stadsarchief Amsterdam; delpher.nl; onsamsterdam.nl; amsterdamhv.nl; data.amsterdam.nl
huidig beeld: WandWoorden
wijk: Centrum, Nieuwmarkt / Lastage,