Nieuwendijk 126, hoek Kolksteeg: HET ZWARTE VLAK

Nieuwendijk 126, hoek Kolksteeg: HET ZWARTE VLAK

Het Zwarte Vlak op de zijmuur van Nieuwendijk 126, hoek Kolksteeg, 2024

Het Beletterde Vlak op de illustratie van Herman Misset, 1908

Close up van de gevelreclame, 1908

Het reclamevlak op de zijmuur Nieuwendijk, hoek Kolksteeg is nog niet zo lang geleden jammer genoeg helemaal zwart geschilderd. Daarvóór zijn er nog sporen zichtbaar van diverse advertenties. De oudste is van J.B. van Herwijnen. Hij is hier gevestigd als leverancier van zijde lingerie en representant voor de firma Valcke Frères. Dat laat hij, zoals zichtbaar op de tekening van Herman Misset uit 1908, op het reclamevlak schilderen. Het cynische is dat firma van Herwijnen dan al een paar jaar niet meer bestaat: het is failliet verklaard in 1902.

De originele bouwtekening van het pand, 1893

Het pand is gebouwd in 1893 in opdracht van de heer H.G. Koster Wzn.. Deze runt een kantoorboekhandel aan de overkant op no. 131. De plek voor gevelreclame is door de architect toen al op de bouwtekening uitgewerkt. Volgens een artikel in de krant De Standaard is het pand in 1908 eigendom van likeurstokerij De Wildeman voorheen Levert & Co.. Deze stokerij ruilt dan dit en een aantal andere panden verderop, met de Bijenkorf voor hun panden aan de Kolksteeg en de Nieuwezijds Kolk. De Bijenkorf hangt meteen reclame display's aan de pui op de Nieuwendijk, maar de zijmuur laten ze voor wat ie is. Want de aankoop van het pand is voor niets anders bedoeld dan sloop: de Bijenkorf heeft samen met haar panden op 128 tot en met 132 dit blok nodig voor nieuwbouw voor haar alsmaar groeiende winkel.
Maar die sloop gaat helemaal niet door. De Bijenkorf ontdekt namelijk dat hun tijdelijk plek naast de Beurs van Berlage aan het Damrak veel meer geld opbrengt. Dus dag Nieuwendijk en hallo Damrak: die plek wordt opgekocht voor de bouw van een veel groter pand: de huidige Bijenkorf.

Maar wat gebeurt er met ons hoekpandje?

Het plan van de verbouwing voor winkelketen De Gruyter, 1936

Gedetailleerde bouwtekening van de pui op no. 126, 1936

Nou, dat is tot 1936 een café en wordt gerund door wisselende horeca ondernemers. Na dat jaar wordt het aanzicht gemoderniseerd door de nieuwe huurder: de Brabantse winkelketen De Gruyter. Hun concept is in die tijd dat al hun winkels in heel het land hetzelfde aanzicht hebben, met de naam groot in een schreefloze letter. Zonder problemen wordt hun radicale plan voor verbouwing van de pui door de gemeente goedgekeurd. Omdat zij - want veel te ouderwets - niet aan gevelreclame doen, verhuurt de eigenaar van het pand het kader aan hun buurman, het Luxor Theater. Dat is de bioscoop die in 1911 op de oude plek van de Bijenkorf is gebouwd. Jammergenoeg is van de Luxor reclame geen beeld aanwezig in de archieven.

De Nieuwendijk met De Gruyter op no. 126 en daarnaast de Kolksteeg, 1956

De Nieuwendijk met een stroeve pui op no. 126 en daarnaast de Kolksteeg, 2024

Na vertrek van De Gruyter in de jaren zeventig zitten de daaropvolgende winkelpuien vast aan de vreemde indeling van toen. Dat is ook nu nog steeds zichtbaar. Misschien dan maar als goedmakertje voor het pand eens uitzoeken of het reclame vlak weer gevuld mag worden? Bijvoorbeeld met die eerste: die van de zijde lingerie van J.B. van Herwijnen.